Historia Wielunia

Wojtek

Temat dworu w Parcicach skłonił mnie do poruszenia historii podobnego zabytku architektury na Ziemi Wieluńskiej – dworu w Kamionce. Obiekt, podobnie jak zabytek parcicki, pozostaje w stanie ruiny. Niestety stan ten trwa już kilkadziesiąt lat.

Kamionka, co najmniej od 1357 r. należała do dóbr arcybiskupich. W 1555 r. prymas (arcybiskup gnieźnieński) Mikołaj Dzierzgowski przekazał ją kapitule gnieźnieńskiej. Przypuszcza się, że interesujący nas dwór wzniesiono w latach 50. XVI w.
W Wieluńskiem tego typu renesansowych budowli, na powierzchni już nie ma. A i w dalszej okolicy zabytków o takiej metryce jest niewiele. Niestety także dwór w Kamionce zdaje się powoli znikać…

Obiekt położony jest w miejscowości Kamionka-Parcela, niecały km na zachód od drogi do Częstochowy. Widziałem ten budynek kilkanaście lat temu. Wyglądał tragicznie. Widać było, że od dawna nie ma dachu. Nie udało mi się obejrzeć go dokładnie. Znajduje się bowiem na prywatnej posesji. Właściciela wówczas nie zastałem, a psy nie pozwoliły mi się zbliżyć. Ciekawy jestem bardzo jak ta ruina wygląda dzisiaj.
Może ktoś z Was ma zdjęcia lub jakieś aktualne informacje na ten temat?

Maciek

Wojtku miałem to szczęście, że podczas swoich wędrówek zwiedziłem ten obiekt jak był zadaszony. Niestety oglądałem go wówczas mało świadomie. Pamiętam, przygięte dach, zegar słoneczny na ścianie i przyziemie z łukami sklepień, dziurami w tynku, pajęczynami i zniszczonymi meblami (współczesnymi - dodam dla spokojności). Całość uroczo pogrążona w chaszczach.
I jak to weszło do tradycji, znowu nas złapał właściciel. I co się okazało był to okoliczny rolnik, który zamieszkiwał obiekt a kiedy doszło do upadku budynku wyprowadził się.
2 lata temu dowiedziałem się, że obiekt będzie odbudowywany. Pojechałem obejrzeć zjawisko. Masakra. szczere pole pozbawione chaszczów. W tle wykopany staw a po środku goły kubik ścian odarty z tynku, obstukanych, z pustymi oczodołami okien z sypiącą się klatką schodową od tyłu budynku.
Z tego co się słyszałem budynek kupił jeden z wieluńskich piekarzy i zamierza go odbudować.

Wojtek

A ja już myślałem, że nie ma śladu po tym budynku...
Wiadomość o odbudowie należy chyba odebrać pozytywnie. Mam tylko nadzieję, że inwestor docenia historyczną wartość tego obiektu.
Ciekawe w jakiej formie będzie, czy może już został, odbudowany?

P.s.
Dodam jeszcze dwa obrazki.
Plan dworu na wysokości przyziemia. Szarym kolorem zaznaczono dobudówki ze schodami powstałe w XVIII w.
[link widoczny dla zalogowanych]

Oraz przekrój przez zachodnią część budowli. Dobudówka burzy proporcje pierwotnego założenia. Myślę, że budowla pierwotnie przykryta była wysokim dachem, może "krakowskim"?

[link widoczny dla zalogowanych]

Ilustracje na podstawie: T. Jakimowicz, Dwór murowany w Polsce w wieku XVI (wieża-kamienica-kasztel), Warszawa-Poznań 1979.

Maciek

Czy według posiadanych informacji (nie znam zawartośći cytowanej pracy) jednoznacznie określono jednofazowość głównego budynku w oparciu o bezpośrednie badanie "stojącego źródła" (nie licząc klatki z XVIII)? Czy jest to jeszcze jedynie spekulacja oparta na zachowanych dokumentach?

Wojtek

Dwór w Kamionce posiada swoje opracowanie naukowe (z 1959 r.), niestety nieopublikowane. Z publikacji natomiast można wnioskować, iż jednofazowość budynku głównego określono na podstawie badań architektonicznych. Ich zakresu jednak nie znam.

Maciek

Wojtek

Wspomniane przeze mnie opracowanie to:
W.Tomicka, W Galicki, Dwór w Kamionce, woj. łódzkie, pow. wieluński, Warszawa 1959, mps w PP PKZ w Warszawie.

Niestety nie wiem gdzie obecnie znajdują się zbiory dawnych PKZ-etów i czy są dostępne.
Odnośnie Kurowa napiszę PW.

Moja prośba o współczesne fotki dworu w Kamionce jest nadal aktualna.

Grzegorz Nowak (W)

przyłaczę się do prośby Wojtka co do fotografii - może ktoś podjechać i zrobić kilka zdjęć i wstawić je na forum??

Maciek

Piękna wiosna tej zimy - [link widoczny dla zalogowanych] Very Happy

i jeden adres z internetu z chyba niewiele starszym zdjęciem przedstawiającym:
[link widoczny dla zalogowanych] Sad

Wojtek

Maćku, dzięki za świetne zdjęcia!
Patrząc na nie odnoszę wrażenie, że budowlana historia tego budynku nie była taka prosta, jak wynikałoby ze wspomnianych przeze mnie publikacji...
Ciekawe też, jak długo te mury postoją... Na jednej ścianie wydać głębokie zarysowanie. Jeśli nie pojawi się dach to woda i mróz dadzą radę zabytkowi.
Jeszcze jedno. Wygląda na to, że na umieszczonym przeze mnie planie dworu źle oznaczone są strony świata. Maćku, możesz to potwierdzić?

Maciek

Miło mi Wojtku, że zdjęcia się podobają.
Też odniosłem wrażenie, że informacje na temat obiektu, które do mnie docierały znacznie upraszczały historię założenia. Zresztą nie zdziwię się wcale gdy jego dzieje okażą się bardziej złożone. Już nie raz byłem świadkiem, kiedy oficjalnie głoszone, jedynie słuszne teorie okazywały się bajkami. Oczywiście potrzebne tu są badania archeologiczno - architektoniczne z pełną kwerendą źródeł pisanych.
Co do stron, to chyba w przytoczonej przez Ciebie publikacji kierunki są odwrócone. Wnioskuję po następującym materiale dowodowym: wychodzi mi, że na mapie Kamionka leży poniżej Wielunia, po zachodniej stronie drogi na Częstochowę, ze schodami do piwniczki od strony tejże trasy. Jak pamiętam to ślady słoneczka ok. południa miałem wśród chmur przed sobą, kiedy robiłem zdjęcie klatki schodowej Very Happy

.
Obiekt w tym surowym i posprzątanym stanie jest od 2 lat (vide zdjęcie zadaszonej ruiny). Widocznie jest to stan wyjściowy do remontu. Co dalej zobaczymy.

Wojtek

Być może zakres dotychczasowych badań architektonicznych obejmował jedynie inwentaryzację i ogólną analizę stylistyczną. Z pewnością podczas tych badań (lata 50-te XX w.) budynek był otynkowany. Dzisiaj specjalista być może mógłby z tych odartych ścian odczytać więcej.

Co do kierunków świata na planie, to już wcześniej miałem wątpliwości. Dziwiło mnie, że klatkę schodową dobudowano od strony południowej, zamurowując okna, przez które mogło wpadać najwięcej światła i ciepła. No i sprawa się wyjaśniła. Schody są od północy.
Oznacza to, że L. Kajzer w swoich publikacjach (także w tej z 2004 r.) powtarza błąd za T. Jakimowicz.