Historia Wielunia

Maciek · Wysłany: Czw 10:54, 02 Mar 2006 Temat postu: Ratusze wieluńskie

Początkowo rady miejskie zbierały się w domach wójtów. W miarę usamodzielniania się administracji miejskiej pojawała się potrzeba posiadania publicznego budynku będącego siedzibą rady - ratusza. Budynki te powstawały na głównych placach miejskich i z czasem rozrastały w duże kompleksy zabudowy śródrynkowej kryjąc w sobie często obok pomieszczeń administracyjnych, areszt, arsenał, wagę, kramy i składy kupieckie, wyszynki i warsztaty bogatszych rzemielśników.

W Wieluniu pierwotnie ratusz znajdował się na obecnym Placu Legionów.
Początkowo było to prawdopodobnie kilka pojedynczych budynków, które stopniowo rozrastały się i łączyły w dość chaotyczne zespoły. Pierwsza wzmianka o ratuszu pochodzi z 1402 r. W tym czasie obok ratusza stało przynajmniej 20 kramów szewskich. Początkowo poziom placu był niżej od obecnego o ok. 2 m.

XVI w. był dla Wielunia złotym wiekiem. W tym czasie chaotycznemu zespółowi budowli ratuszowych nadano nową reprezentacyjną i zwartą formę z podkreślającą status rady - wieżą. Prawdopodobnie ratusz połączono też podziemnym przejściem z budynkami przy wschodniej pierzei rynku.
W tym czasie na placu rynkowym było już bardzo ciasno. Kramy budowano na placach przy bramach wyjazdowych.

Od połowy XVII w. w związku z wojnami, epidemiami i klęskami głodu miasto zubożało a jego zabudowa, zwłaszcza publiczna, uległa zniszczeniu. Budynek ratusza przestał w zasadzie istnieć. Ściany miejscami zostały rozebrane prawie do fundamentów.
Źródło z 1685 r. mówi, że z powodu zniszczenia ratusza sądy ziemskie odbywały się w kamienicy sławetnego Tomasza Dołęgowica.

W XVIII w. poprawiła się nieco sytuacja gospodarcza miasta. W tym czasie odbudowano ratusz na części fundamentów poprzedniej, renesansowej budowli. W podziemiach nadal był areszt. Zarys tego ratusza widoczny jest na planie Grappowa z 1799 [link widoczny dla zalogowanych]

W poczatku XIX w. ratusz na placu legionów rozebrano a w 1842 powstał nowy ratusz, już poza głównym rynkiem, dobudowany do bramy krakowskiej[link widoczny dla zalogowanych]
W chwili obecnej wydziały ratusza mieszczą sie w trzech budynkach tj. przy bramie krakowskiej, w sąsiednim pałacu w parku miejskim oraz w budynku dawnej plebanii prawosławnej w ul. Piłsudskiego.

Źródło: M. Ignasiak Rynek wieluński w świetle źródeł archeologicznych i historycznych mpis Wieluń 2000 r.

Tadeusz · Wysłany: Czw 11:54, 02 Mar 2006 Temat postu:

Właśnie sobie myslałem o tym, że warto by wspomnieć na forum o wieluńskich ratuszach, skoro nawet zaawansowaniu fotumowicze mają problem z lokalizachą tego najstarszego, a tu bęc i Maciek zarysował nam historię siedziby władz miasta. Ze swej strony dodam tylko, że źródła przedstawiające opisaną obok historię z 1526 r. wspominają, iz przesłuchania w tej sprawie toczyły się w dużej murowanej sali ratusza. Z opisu tego zajścia dowiadujemy się, że na rutuszu był dzwon, w który uderzano gdy trzeba było zwołać mieszczan. Przypuszczam, że rausz miał jakąś wieżę, skoro w miejskich rachunkach czytałem o wypłatach dla trębacza (trębaczy?) za granie melodii na ratuszu. Najciekawsze w tych wzmiankach o ratuszu było to, że był tam tez zegar (informacje z drugiej połowy XVI w.) który kilkakrotnie był naprawiany i konserwowany (np wydatki na olej do smarowania zegara) przez zegarmistrza, nie wiem niestety czy był to specjalista miejscowy. Jest to jednak prawdopodobne, skoro tego rodzaju usłgami zajmowali się wówczas co lepsi ślusarze. Biorąc to wszystko razem (dzwon, hejnalista i zegar) to trudno sobie wyobrazić ratusz inaczej niż budowlę z wieżą, czy tak rzeczywiście było?

Przypomnę może jeszcze za T. Olejnikiem, że ratusz odbudowany w XVIII w., widoczny, jak wspomniał juz Maciek, na planie z 1799 r., został zniszczony najprawdopodobniej w dobie Księstwa Warszawskiego.

Maciek · Wysłany: Czw 16:02, 02 Mar 2006 Temat postu:

Wieuńskie ratusze spoczywają jeszcze pod płytą Placu Legionów. Są tam podziemia, w których mogł być więziony m.in. Jan Starzechowski, jest sala "gotycka" z zamurowanym przejściem i z oknem poniżej poziomu placu, są pomieszczenia kramów, składów i magazynów. Poniżej kilka fotek spod płyty placu. Na jednej z nich widoczne jest pomieszczenie podziemia, gdzie młodsze sklepienie obejmuje solidny wcześniejszy fundament (foto 4). Moim zdaniem w początkowym okresie mógł to być samodzielnie stojący budynek np. wagi lub właśnie wieży.

[link widoczny dla zalogowanych]
[link widoczny dla zalogowanych]
[link widoczny dla zalogowanych]
[link widoczny dla zalogowanych]
[link widoczny dla zalogowanych]

Ps
Szanowny burmistrzu a z jakiego dokładnie okresu pochodzą informacje o wypłatach dla trębacza (trębaczy?) za granie melodii na ratuszu?

Tadeusz · Wysłany: Czw 19:18, 02 Mar 2006 Temat postu:

Dokładnie nie pamietam, bo przeglądałem wówczas kilka ksiąg miejskich z XVI i jedną z XVII w. Na dodatek miałem mało czasu, bo do archiwum pojechałem w innym celu. Po tych wszystkich zastrzeżeniach mogę stwierdzić, że najprawdopodobniej był to 1564 r. Smile

Maciek · Wysłany: Czw 19:31, 02 Mar 2006 Temat postu:

W takiej sytuacji muszę podkreślić, że hipoteza o wcześniejszej wieży ratuszawej jest bardzo wątła. Fundament samodzielnego budynku widoczny w piwniczce na zdjęcie 4 może być wszystkim. Z opracowań, do których miałem dostęp wynika, że ratusz wyposażono w wieżę w 1567 - 8 a w latach 1592,93 i 99 pokryto ją blachą. Tylko gdzie był ten dzwon w 1526?

Tadeusz · Wysłany: Czw 22:42, 02 Mar 2006 Temat postu:

Maćku wygląda na to, że trzeba się uzbroić w cieprliwość. Stan źródeł pozwala mieć nadzieję, że wiele da się wyjaśnić, ale trzeba czasu. Jest do przeczytania kilka-kilkanaście tysięcy stron, na nich może się znaleźć jedno zdanie, które wiele wyjaśni. To, że informacje o wieży pojawiają się stosunkowo późno nie musi znaczyć, że wieży nie było wcześniej. Po prostu nie prowadzono systematycznej kwerendy. Te wzmianki o wieży i jej remoncie są dosyć przypadkowo wyciągnięte z ksiąg miejskich. Autor arytukułu (Łopaciński) po prostu wybrał księgę w miare czytelną, pisaną po polsku.

Wojtek · Wysłany: Nie 18:52, 05 Mar 2006 Temat postu:

Tak, z tymi źródłami sprawa nie jest łatwa. Szukałem kiedyś w AGAD jednej notatki nie posiadając dokładnego namiaru. Tylko rok wpisu. Dramat!
Były to chyba grodzkie wieluńskie z XVII wieku. Generalnie po polsku ale z odpisami dokumentów po łacinie. Nagryzmolone nieprawdopodobnie. Znalazłem, ale ile zdrowia mnie to kosztowało. Nie jestem historykiem, uważam jednak, że kwerenda źródeł o której mówi Tadeusz, to robota dla zastępu historyków na wiele, wiele zimowych wieczorów. Księgi z okresu staropolskiego, niestety słabo rozpoznane, to prawdziwa skarbnica informacji. Miejmy nadzieję, że prędzej niż później ktoś się za to zabierze.

Tadeusz · Wysłany: Pią 11:32, 31 Mar 2006 Temat postu:

Pozwalam sobie odgrzać wątek o ratuszach, a to za sprawą odnalazienia w notatkach wzmianki o trębaczu.

W rachunkach miejskich z 1587 r., w części poświęconej wydatkom zanotowano:

trębaczowi co na Ratuszu trąbił kyedy szye szlachta zyzdzala do koła gr 7

Chodzi chyba o szlachtę zbierająca się w mieście na sejmiku, no chyba, że ktoś ma lepszy pomysł. No i jeszcze warto by sprawdzić jaką wartość miało wówczas te 7 groszy.

Maciek

W latach 1595 - 1601 trębacz z wieży kościoła Mariackiego tygodniowo pobierał 60 gr. W tym czasie np. robotnik miejski niewykwalifikowany dziennie miał 3 - 5 gr w Krakowie, czeladnik w Tarnowie 5 - 7 gr., posłaniec - chłop za milę drogi Smile

2 - 3 gr, cielę kopsztowało 24 gr, kura we Wrocławiu 1 gr 6 hal., korzec żyta 15 - 55 gr a pszenicy ok. 28 gr.

A teraz pytanie w sprawie trębacza. Czy trębacz trąbił jedynie na wieży ratusza czy również wychodził do ludności i po odtrąbieniu sygnału odczytywał obwieszczenia?

Wojtek

Te zarobki - zaskakujące. Relacja wynagrodzenie - cena towaru wskazują, że w królestwie panował wielki dobrobyt. Albo wynagrodzenia były wysokie albo te produkty bardzo tanie. Wygląda na to, że hejnalista świetnie zarabiał. Mógł z tego utrzymać sporą rodzinę.
Ciekawe, czy dzisiaj strażakowi z wieży kościoła mariackiego też tak dobrze się powodzi?

Joker

Tadeusz

Joker, czytam Twoje ostatnie wpisy i dochodzę do wniosku, że chyba cie jesienna deprecha dopadła Wink

Nie daj się Laughing

Wkońcu nick zobowiązuje Wink

Maciek

Myślałem ostatnio trochę o ratuszu przeglądając materiały z badań i pojawiły mi się pytania dotyczące budowy wieży. Pytania kieruję raczej dla naszych historyków licząc przy okazji na wyrozumiałość i nieotpartą chęć podzielenia się wiedzą Smile

Czy w księgach miejskich jest komplet informacji - rachunków dający możliwość prześledzenia rozwoju prac czy są jedynie dane wyrywkowe dotyczące przypadkowych działań?
Jakiego okresu dotyczą prace?
Jakie kwoty zaksięgowano i na czyje konto?
Czy można wywnioskować, że budowano wieżę przy ratuszu, na ratuszu czy rozbudowano jakieś inne pomieszczenie?
To na tyle.

Tadeusz

O Maćku, gdybyż napisanie odpowiedzi było równie łatwe, co napisanie tych pytań... Postaram się podzielic z Tobą i innymi tym co wiem na temat rachunków i wydatków związanych z ratuszem. Będę to robił jednak w "odcinkach" bo to baaardzo złożona sprawa.

Maciek

Dzięki Tadeuszu za błyskawiczną reakcję Very Happy

Z niecierpliwością czekam na dalszy ciąg wykładu. Puki co dorzucę jeszcze jedno pytanie, tym razem szczegółowe:
Z lat 20. i 30. XVI w. pochodzą wiadomości o izbach ratusza: wielkiej i małej. W jakim kontekście są to informacje i czy z tekstów wynik, ze są to jedyne pomieszczenia?