Historia Wielunia

Wojtek

W temacie dotyczącym lochów wieluńskich dotknęliśmy kwestii kamienicy mieszczańskiej. Może warto poświęcić jej nieco miejsca, tym bardziej, że zabudowa mieszczańska w średniowiecznym Wieluniu to zagadnienie zupełnie nie znane. Przyczyn tego stanu rzeczy jest wiele, chociaż najważniejszą wydaje się być totalne zniszczenie śródmieścia przez nazistów w 1939 r. Nie oznacza to oczywiście, że przed wojną stały w Wieluniu średniowieczne kamienice. Nie wykluczone jednak, że w zabudowie przyrynkowej coś starszego niż XVIII wiek jeszcze wówczas istniało. Ocalałe kamienice nie były jednak nigdy przedmiotem badań kameralnych ani terenowych.
Wygląd średniowiecznej kamienicy mieszczańskiej związany jest bezpośrednio z wielkością parceli, która była główną zlimitowaną jednostką przestrzeni lokacyjnego miasta. Wiedza na ten temat ma tutaj znaczenie fundamentalne. Niestety zagadnienie limitacji przestrzeni Wielunia w okresie jego lokacji również nie było nigdy przedmiotem studiów. Mówiąc wprost - nie wiadomo jakie pierwotne wymiary miała podstawowa działka w naszym mieście i jak mogły wyglądać tutejsze domy mieszczańskie w średniowieczu.
Zastanawiając się zatem nad tą kwestią - z powodu braku źródeł bezpośrednich odnoszących się do Wielunia - musimy opierać się na materiałach pochodzących, z lepiej pod tym względem poznanych, ośrodków miejskich.
Upraszczając zagadnienie możemy stwierdzić, iż limitacja miasta miała na celu znormalizowanie wielkości działki, której powierzchnia stanowiła podstawę naliczenia czynszu, który mieszczanin zobowiązany był płacić właścicielowi. Dążono do tego, by parcele miały jednakowe wymiary (powierzchnie) i by ich ewentualny podział był łatwy i nie powodował zakłóceń urbanistycznej geometrii. I tak, były działki pełne (podstawowe) zwane kurialnymi (łac. curia); ich połówki, zwane działkami półkurialnymi, oraz ćwiartki. Parcele dzielone były oczywiście wzdłużnie, by zapewnić dostęp każdej z nich do ulicy, czy placu.
Głównym elementem zabudowy - upraszczając - był dom frontowy stojący przy ulicy. W czasach "murowanych" na działkach kurialnych (szerokich) wznoszono domy szerokofrontowe w układzie kalenicowym, czyli równolegle do ulicy. Natomiast na działkach węższych (półkurialnych i ćwiartkach) domy ustawiano szczytami do ulicy. Za domem było podwórze, a na tyle działki stać mogła oficyna. Parcele oddzielone były murem wznoszonym wspólnie przez sąsiadów.
Program kamienicy pierwotnie nie był skomplikowany. Liczba pomieszczeń i rozplanowanie uzależnione były od wielkości i konstrukcji budynku. Istniały regionalne różnice, ale to może tymczasem zostawmy...

Zdaję sobie sprawę, że piszę tutaj rzeczy tak ogólne jak oczywiste. Wiedza elementarna może być jednak przydatna. Chciałbym bowiem sprowokować do zastanowienia nad pierwotnym wieluńskim domem mieszczańskim.
Może jednak są jakieś źródła pisane? Może znajdziemy jakiś punkt zaczepienia, który pozwoli skonkretyzować te teoretyczne rozważania?...

Wojtek

No dobra, wiem że temat do pasjonujących nie należy, ale jak się powiedziało A...

Dwa pytania:
- z jakiego źródła pochodzi informacja o "dworze murowanym" przy ulicy Barycz w 1402 r.? (wzmianka w "Leksykonie miasta Wielunia", pod hasłem Barycz)
- z jakiego źródła pochodzi informacja o wielkim pożarze miasta w 1335 r.?

Nie jest to konkurs. Nie ma nagród. Ale może coś drgnie w tym temacie...

Tadeusz

Odpowiem póki co na pierwsze pytanie: otóż jest dokument, który dotyczy sprzedazy domu przy Barycz właśnie w 1402. Czy wymieniony tam budynek jest murowany tego nie pamietam, ale to właśnie stąd może pochodzić ta informacja.
Co do drugiego pytania, to postaram się ustalić skąd pochodzi ta wzmianka.

Grzegorz Nowak (W)

temat jest bardzo interesujący - ale trzeba się cokolwiek na nim znać, żeby coś napisać... tak pozostaje tylko czytanie Smile

pozdrawiam!

Maciek

Muszę równiez zapewnić Wojtka, że temat jest niezwykle ciekawy i wiem, gdzie należy szykać odpowiedzi Very Happy

jednak chwilowo nie mam możliwości Sad

.
Co do liczby budynków murowanych przed potopem to wydaje mi się, ze mogło ich być więcej niż 10%. Budynki te niszczały jak wszystkie inne a po potopie mogło ich sporo ubyć.
Aby to zilustrować przytoczę przykład ratusza, który był tak zrujnowany, że przy kolejnej kreacji nie postawiono muru na starszym fundamencie ale wykopano dokładnie nad nim nowy rów fundamentowy i wymurowano nową ławę co może wydac się dziwne przy grubości starszego przekraczającej metr.

Tadeusz

Jeśli chodzi o wieluńskie kamienice, to warto przytoczyc M. R, Witanowskiego, który w haśle Wieluń w SGKP pisał:
obecnie [1893 r.] stoi w rynku kamienica pod Jeleniem
wg niego stała ona w miejscu gdzie Odonicowi ukazał się Baranek nad kielichem Wink

W tymże roku, w Wieluniu było już 135 domów murowanych, przy 126 drewnianych.