Historia Wielunia

Tadeusz · Wysłany: Śro 22:11, 15 Mar 2006 Temat postu:

To wyżej to ja.

Maciek · Wysłany: Śro 22:58, 15 Mar 2006 Temat postu:

Wojtek · Wysłany: Śro 23:37, 15 Mar 2006 Temat postu:

Obiekty z arcybiskupich: Uniejowa i Łowicza to domy zamkowe. Stanowiły jedynie jeden element całości o rozbudowanym programie. Dwory "miejskie" miał mieć arcybiskup w Gnieźnie, Kaliszu, Łęczycy, Wieluniu i Krakowie. Niestety żaden z nich nie przetrwał do naszych czasów. Porównanie tych dwóch domów zamkowych i dworu kaliskiego daje jedynie ogólne wyobrażenie o skali tych rezydencji.
Trudno powiedzieć, czy dwór wieluński zaspokajał potrzeby ich rezydentów. W XIV wieku pewnie tak - zbudowano go zapewne na miarę potrzeb. Myślę, że funkcję rezydencjonalną pełnił, podobnie jak inne dwory, podczas "chwilowego" pobytu biskupa w trakcie podróży po metropolii związanych np. z wizytacjami kościelnymi, czy też dóbr arcybiskupich, lub po prostu podczas przejazdu z Gniezna do Krakowa.

Odnośnie plebanii luterańskiej pomysł łączenia go z dworem arcybiskupim wiąże się z faktem, iż obiekt ten nie był badany i nie wiadomo jakie kryje tajemnice, a niewątpliwie z kompleksem bernardynek był związany. Oczywiście, mógł to być np. dom zakonny bernardynów, którzy pełnili posługę duszpasterską u Panien. Możliwe, że wzniesiono go od podstaw po 1612 r. Nie wiadomo...

Wojtek · Wysłany: Śro 23:55, 15 Mar 2006 Temat postu:

Nie zauważyłem, że Maciek mnie uprzedził z odpowiedzią Smile

mamy na ten temat podobne zdanie.

W kwestii datowania... Zdaniem Kajzera czas powstania wspomnianych rezydencji odnosić można ogólnie do okresu 1342-1371 gdy Jarosław był arcybiskupem. Jego zdaniem specyzowanie tej chronologii nie jest obecnie możliwe. Rozpatrzę się jeszcze w tym temacie.
Postaram się także sprawdzić literaturę dotyczącą dworu kaliskiego.

Maciek · Wysłany: Czw 18:49, 16 Mar 2006 Temat postu:

Wojtku, jak możesz to sprawdź to koniecznie. Ważne aby porównywać obiekty jednoczasowe i nie chodzi tu o datowania "zdaniem niektórych" z całym szacunkiem dla Mistrza ale o daty bezwzględne lub archeologiczne aby hipotezy nie udowadniać hipotezą.

Wojtek · Wysłany: Czw 20:36, 16 Mar 2006 Temat postu:

Wygląda na to, że z uwagi na obecny stan badań, tego datowania nie można sprecyzować. Jarosławowe zamki w Łowiczu i Uniejowie pochodzą "prawdopodobnie" z połowy XIV w. Pozostałe dwa zamki: w Opatówku i Kamieniu Krajeńskim właściwie nie były badane. To samo dotyczy dworów. Odnośnie kaliskiego - wiemy trochę o rozmiarach i wyglądzie, ale w kwestii datowania - same ogólniki. Nie można obecnie ustalić chronologii bezwzględnej ani nawet kolejności realizacji Jarosławowych rezydencji. Sad

Tadeusz

Znalazłem wzmiankę o baszcie koło dworu arcybiskupiego. Czyli, patrząc na to od strony tego wątku, dwór znajdował się blisko jednej z baszt Idea

Maciek

Proszę o konkret Smile

. Czy przypadkiem nie jest mowa o baszcie za dworcem arcybiskupim? Czy dosłownie obok? Czy mowa jest dokładnie o baszcie czy innej konstrukcji? Po polsku czy po łacinie? Z jakiego okresu wzmianka?

Tadeusz

Wyrwany do odpowiedzi zacznę od ostatniego pytania.
4 - Notki (sztuk 2), które znalazłem pochodzą z czerwca 1518 r.
3 - tekst jest po łacinie z polskimi wtrąceniami np. dranicza, parkan, brathnale
2 - w tekście mamy wyraźnie (podkreślam - wyraźnie - bo nie wszystko jest napisane wyraźnie) "ad bastam" co nie pozostawia wątpliwości
1 - jeśli chodzi o określenie położenia to posłużono się skrótem, który ja w pierwszej chwili odczytałem jako "prope" czyli blisko, przy. Po Twoim pytaniu czy "przypadkiem nie za dworem" przyjrzałem się jeszcze raz i nie można wykluczyć, że chodzi o "post" czyli "za", "poza" czy nawet "z tyłu". Spróbuję się jeszcze w tej sprawie skonsultować. Ale bez względu na to czy "post" czy "prope" to na podstawie tego jednego określenia raczej nie da się przesądzić usytuowania dworu. Księgi miejskie prowadzono pewnie w Ratuszu. Patrząc z tamtej strony ową basztą mógł być Skarbczyk (nr 6 na planie) jaki ów "zębaty", jak go nazwałeś obiekt (nr 12). Gdybym miał wybierać spośród tych dwóch obiektów, postawił bym jednak na Skarbczyk, to była baszta, druga budowla to zagadka. Czyli tak naprawdę nadal nic nie wiemy. Może ten trawniczek przed Muzeum trzeba by przekopać?
Przeglądając te zapiski odnosiłem wrażenie, że prócz napraw fortyfikacji wznoszono jakiś parkan/parkany. Płacono za m.in. za gwoździe, deski itp. itd. i bliżej nie określone prace (budowlane/remontowe?) O parkanie mowa jest w kontekście bram i baszt. Czy może mamy do czynienia z wznoszeniem czy modyfikacją umocnień drewniano-ziemnych, które miały dodatkowo zabezpieczyć stare fortyfikacje przed ogniem artyleryjskim? Pisałeś o wałach w Wieluniu, może te zapiski mają jakiś z nimi związek? Przy okazji, w zapiskach dotyczących tych robót pojawia się też nazwa Cathownya, jeśli się nie mylę to najstarsza zapiska, w której pojawia się nazwa tej baszty.
Dla mniej zorientowanych, powyżej odwoływałem się do tekstu Maćka dostępnego [link widoczny dla zalogowanych].

Maciek

Pytam o te szczegóły bo spotkałem się już ze wzmianką z XVI w. o budowli obronnej "za dworcem biskupim" i chciałem je porównać, niestety nie mogę w tej chwili dotrzeć do materiałów z tym związanych. Może Wojtek ma taką możliwość, swego czasu przytaczał to w opracowaniu o wieży w kwartale augustiańskim.

Co do stwierdzenia "za dworcem" lub "obok" to wydaje mi się, że bez względu na położenie i po uwzględnieniu rangi działki biskupiej zawsze za nią była jakaś baszta czy wieża Smile

szczególnie jak dopuścimy do głosu hipotezę o istnieniu w Wieluniu 10 - 12 wyniesionych punktów obrony(prawie co 100 m) oraz fakt, że ratusz z pisarzem był w środku miasta. Nie wykluczone nawet, że pałac mógł mieć swój własny obiekt obronny?

Parkan w kontekście bram. W czasie badania bramy dąbrowskiej rzeczywiście wystąpiła wyraźna dochodząca do muru pozostałość parkanu - palisady u podstawy wału. Chronił on przed wspinaniem się na wał. Raczej drewno nie zabezpieczało przed ogniem artyleryjskim. Miejscami zapewne parkan był przez długi czas na niektórych odcinkach jedynym umocnieniem miejskim (jak to sugerowały przeprowadzone obserwacje stratygrafii od północy Very Happy

). Poza elementami murowanymi wystąpiło dość wiele śladów po konstrukcjach drewnianych. Ciekawostką było solidne umocnienie drugiego zewnętrznego wału (wyraźnie spiętrzonego) z wtórnie użytych potężnych dranic o szerokości kilkudziesięciu cm i grubości 12 - 15 cm ale szczegóły.

Co do wykopalisk przy budynku muzeum to się zgadzam w 100 %. To skandal, że takich badań nie przeprowadzono przy pierwszym remoncie i po powodzi w latach 90tych. (Najciemniej pod latarnią,jak tu wymagać wobec tego od zwykłych ludzi aby zamawiali sobie nadzory?) Na marginesie to skandalem jest również "rekonstrukcja" części południowej budynku robiona na zamówienie komitetu. Myślę, że warto w innym miejscu przyjrzeć się temu zagadnieniu bo oficjalnie to jest to propagandowy dowód na sukces służb konserwatorskich Very Happy

.

Wojtek

Maciek napisał

Tadeusz

Wstrzymałem się z odpowiedzią na to pytanie, bo choć zapiska krótka to mało czytelna i sprawiła mi nieco kłopotu. Kluczowa jest odpowiedź za co niejakiemu Bieniaszowi zapłacono 10 groszy? Trzeba było pokombinować i pomyszkować w słownikach i zagadka rozwiązana.
Zapis brzmi:
Eodem die szalathy et zakoszlyny decem gr ad bastam post curiam archiepiscopalem
Ja juz wiem o co chodzi, ale, żeby forowicze też mieli możliwość samodzielnego rozwiązania zagadki, pozwolę sobie ogłosić mały konkurs. Co oznacza: szalathy i zakoszlyny?
Na prawidłowe (i nie tylko Laughing

) odpowiedzi czekam do jutra.

Tadeusz

Mając na uwadze "duże" zainteresowanie konkursem przedłużam jego trwanie.

Wojtek

Trudna zagadka.
Mnie się zdaje, że te szalathy et zakoszlyny to jakieś coś drewniane... Smile

Tadeusz

I dobrze ci się Wojtku wydaje  (!)
Zatem tłumaczę cały zapis:
Tego dnia za łaty i za koźliny do baszty za dworem arcybiskupim 10 gr

łata – (wg Słownika staropolskiego) to belka pozioma w wiązaniu dachu, służąca do umocowania słomy, gontów lub dachówek… z tego co wiem takie znaczenie łata zachowała do dziś.
koźliny – (wg tego samego Słownika) skrzyżowane deseczki przytrzymujące słomę na grzbiecie dachu, rodzaj gontu, darnica nawet belka.

Trudno sobie wyobrazić basztę pokrytą słomą Laughing

zatem koźliny oznaczają tu raczej gont.
Wygląda więc na to, że w czerwcu 1518 r. istniejącą już basztę przykryto dachem. Wykonano też wówczas prace nad parkanem (to już z drugiej zapiski nt. tej baszty), który zapewne wzniesiono na przedmurzu (tak się to nazywa?).
Pozostaje pytanie kiedy tę basztę wzniesiono. Najstarsza Księga miejska zaczyna się w 1515 r. Przeglądając ją nie znalazłem nic na temat tej baszty, ale też nie przeglądałem jej pod kątem tej jednej budowli więc mogłem coś przeoczyć. W wolnej chwili przekartkuję ją raz jeszcze. Będzie wiadomo, czy baszta ta mogła powstać w l. 1515-1518. Obawiam się jednak, że znalezienie informacji o budowie umocnień w Wieluniu przed 1515 r. będzie prawdopodobnie niemożliwe Crying or Very sad

Ale, z drugiej strony co jakiś czas, zupełnie niespodziewanie coś się udaje znaleźć...

Ale wyszedł OT! Przecież to wątek o dworze a nie o baszcie!